رکوردشکنی ایران در دیپلماسی علمی براساس آمارهای جهانی 2021

دکتر محمد جواد دهقانی که به صورت مجازی در آیین تجلیل از پژوهشگران برتر دانشگاه سمنان حضور یافته بود اظهار کرد: اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی بین المللی اسکوپوس نشان می‌دهد که در سال 2021 سهم مشارکت بین‌المللی در فعالیت‌های پژوهشی در قالب انتشار مقالات و مستندات علمی و به عبارت دیگر دیپلماسی علمی کشور از ابتدای سال 2021 تا کنون بیش از 34درصد و بالاترین میزان در طول 20 سال اخیر رسیده است.

وی با اشاره به رشد علمی کشور در این بخش افزود: اگرچه اطلاعات سال 2021 هنوز تکمیل نشده اما در مقایسه سال 2020 با سال 2019  مشخص می‌شود که جمهوری اسلامی ایران با 12.5درصد رشد و با اختلاف 14صدم درصد با هند جایگاه دوم دنیا از لحاظ رشد دیپلماسی علمی دنیا را کسب کرده و همچنین کشور مالزی با رشد 12 درصد در جایگاه سوم و کشورهای تایوان و ترکیه به ترتیب در جایگاه بعد قرار دارند.

وی با اشاره به اینکه گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها از جمله سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است تصریح کرد: مشارکت علمی زمینه را برای دیپلماسی علمی باز می‌کند و یک پژوهش می‌تواند حاصل فعالیت یک پژوهشگر یا مشارکت علمی چند پژوهشگر از یک کشور یا بیش از یک کشور باشد که غالباً با هدف گسترش مرزهای دانش صورت می‌پذیرد.

دکتر دهقانی اظهار کرد: در سال 2011 سهم مقالات با مشارکت بین‌الملل از کل مقالات کشور حدود 16.5درصد بود که این رقم در سال 2016 به 19.7درصد و در سال‌های بعد به تدریج افزایش یافت به طوری که  در سال 2018 به 24 درصد و در سال‌های 2019، 2020 و 2021 به ترتیب به 27.2، 30.5 و 34.2 درصد افزایش یافته است.

رئیس ISC گفت: در دیپلماسی علمی، دو کشور ایران و هند تقریباً رشد نزدیکی را تجربه کرده اند به نحوی که اگر رقم رشد را به بالا گرد کنیم عدد 13 درصد برای هر دو ذکر خواهد شد، به‌عبارت دیگر، تفاوت ایران و هند از لحاظ رشد دیپلماسی علمی ناچیز است، هر چند این دو کشور از لحاظ تعداد مقالات منتشر شده در یک سطح نیستند.

دکتر دهقانی با بیان اینکه بعد از ایران و هند کشور مالزی و تایوان هر کدام تقریباً با 12درصد رشد در دیپلماسی علم در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته اند تصریح کرد: ترکیه نیز در دیپلماسی علمی در زمره کشورهای برتر است و این کشور  با 10درصد رشد در جایگاه پنجم از لحاظ سهم مقالات با مشارکت بین الملل از کل مقالاتش قرار دارد.

به گفته رئیس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری، بعد از ترکیه، اندونزی، ژاپن، لهستان و کره جنوبی قرار دارند که این کشورها نیز بین 5 تا 7درصد رشد در مقالات با مشارکت بین الملل خود داشته اند.

وی خاطرنشان کرد: در بین کلیه قدرت‌های علمی دنیا فقط دو کشور ایتالیا و چین از لحاظ رشد دیپلماسی علم رشد منفی را تجربه کرده اند.

رییس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) ادامه داد: با محاسبه رشد سهم مقالات منتشر شده با مشارکت بین‌الملل در سال 2020 نسبت به سال 2019 مشخص شد که در ایران، حوزه فنی و مهندسی با 18درصد بیشترین میزان رشد را داشته، بعد از آن حوزه علوم انسانی قرار دارد که 17درصد رشد را تجربه کرده و در جایگاه سوم علوم پزشکی قرار دارد که رشد این حوزه برابر با 13درصد بوده است ، حوزه علوم پایه با 12 و حوزه علوم اجتماعی با 11درصد و سپس حوزه علوم کشاورزی با 8درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

دکتر دهقانی با بیان اینکه در سال 2020 علوم فنی و مهندسی و علوم پایه 34درصد از مقالاتشان به صورت مشارکت بین الملل منتشر شده است اظهار کرد:  این دو حوزه موضوعی بالاترین سهم را در بین حوزه‌های موضوعی به خود اختصاص داده اند. بعد از این دو حوزه، حوزه های موضوعی علوم اجتماعی و کشاورزی با 31درصد، علوم پزشکی با 25 و علوم انسانی با 19درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

وی گفت: هر چند رشد مشارکت پژوهشگران کشور با سایر کشورها در سال‌های اخیر خود به پیشتوانه فعالیت‌ها و برنامه‌ریزهای مختلف تبدیل شده، اما استفاده از پتانسیل ایجاد شده به واسطه همکاری پژوهشگران کشور با سایر کشورها مقوله ای است که خود نیاز به برنامه جداگانه ای دارد.

دکتر دهقانی خاطرنشان کرد:  اهمیت این مسئله مبتنی بر سند سیاست‌های کلان علم و فناوری که بر گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی بویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور تاکید دارد قابل تبیین است.

وی در پایان به تمجید از رشد فعالیت های علمی در دانشگاه سمنان پرداخت و اضاقه کرد: در سال 1400 تعداد 7 نفر پژوهشگر یک درصد برتر در دانشگاه سمنان شناسایی و معرفی شدند.

منبع: ايسنا