آزمایش قند خون ناشتا یا همان FBS یکی از آزمایش‌هایی است که هر شخصی در طول عمر خود دست‌کم یک بار با آن سروکار دارد و یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های خون به شمار می‌رود. در آزمایش FBS، میزان گلوکز یا قند خون اندازه‌گیری می‌شود تا هرگونه بیماری‌های مرتبط با قند خون، زودهنگام تشخیص داده شود. پس ضرورت دارد تا نسبت به انجام این آزمایش، اطلاعات کافی را بدست آورید.

چرا آزمایش FBS توسط پزشک تجویز می‌شود؟

اولین چیزی که بعد از دیدن آزمایش FBS در نسخه در ذهن نقش می‌بندد این است که علت تجویز آزمایش قند خون چیست؟ آزمایش گلوکز در درجه اول برای تشخیص دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری انجام می‌شود. دیابت همانگونه که بیان شد وضعیتی است که در آن سطح گلوکز خون بیشتر از حد نرمال است. میزان قند خون توسط هورمونی به نام انسولین کنترل می‌شود اما در افراد مبتلا به دیابت، انسولین کافی تولید نمی‌شود یا انسولین تولید شده قدرت اثرگذاری خود را از دست داده است. فقدان یا عدم عملکرد انسولین باعث تجمع گلوکز در خون و متعاقبا ابتلا به دیابت می‌شود. اگر دیابت تحت درمان قرار نگیرد عوارض جدی ناشی از آن به تدریج تمام اندام‌های بیمار را درگیر می‌کند و عواقبی مثل بیماری‌های کلیوی، آسیب به شبکیه چشم و بیماری‌های قلبی را به همراه خواهد داشت.

در برخی موارد، آزمایش گلوکز خون ممکن است برای تشخیص هیپوگلیسمی (کم بودن قند خون) تجویز شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سطح گلوکز خون شما بسیار پایین‌تر از حد طبیعی باشد. معمولا هیپوگلیسمی در صورت مصرف بیش از حد داروهای دیابتی مانند انسولین، ورزش سنگین و فعالیت بیش از حد معمول و یا حذف یک وعده غذایی بروز می‌کند.

لزوم انجام آزمایش FBS در دوران بارداری

سطح قند خون برخی زنان در طی بارداری از حد مجاز فراتر می‌رود و شرایطی به نام دیابت بارداری را پدید می‌آورد. بیشتر زنان باردار طی هفته‌های ۲۴ و ۲۸ بارداری برای بررسی این وضعیت با تجویز آزمایش FBS غربالگری می‌شوند. البته برای زنانی که وزن بالایی دارند یا پیش دیابتی هستند، آزمایش قند خون زودتر از زمان ذکر شده تجویز می‌شود. برای آزمایش FBS لازم است که ۸ تا ۱۰  ساعت قبل از انجام تست از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید (نوشیدن آب بلامانع است).

یکی دیگر از راه‌های برای تشخیص دیابت بارداری، انجام تست گلوکز دهانی است. برای این آزمایش از شما خواسته می‌شود که یک نوشیدنی قندی بنوشید و پس از یک ساعت خونگیری انجام می‌شود. برای تست گلوکز دهانی نیازی به ناشتا بودن نیست. نتایج طبیعی برای آزمایش چالش خوراکی گلوکز دیابت بارداری، سطح ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر است. اگر نتیجه تست چالش خوراکی گلوکز غیرطبیعی باشد، برای تایید، آزمایش تکمیلی انجام می‌شود. این آزمایش را تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) می‌نامند. برای انجام این تست ابتدا آزمایش قند خون ناشتا خواهید داشت. یادآوری می‌شود که حداقل ۸ ساعت قبل از انجام این آزمایش چیزی نخورید و ننوشید. پس از انجام آزمایش FBS، یک نوشیدنی شیرین میل می‌کنید و خون‌گیری انجام می‌شود تا سطح گلوکز سه بار در همان روز بعد از ۱، ۲ و ۳ ساعت از زمان نوشیدن مایع به دست آید. اگر سطح fbs در آزمایش خون غیر طبیعی باشد، فرد به دیابت بارداری مبتلا است.

تفسیر آزمایش FBS به چه صورت است؟

سطح نرمال گلوکز خون را نمی‌توان برای همه یکسان در نظر گرفت چراکه محدوده تعریف شده تحت تاثیر  عواملی همچون سن، بارداری، بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف دارو قرار می‌گیرد. با وجود این، انجمن دیابت آمریکا برای بزرگسال (به جز زنان باردار) معیاری را در نظر گرفته است که بتوان با آن سلامت نسبی سطح قند خون را ارزیابی کرد. 

نوع آزمایش: FBS

محدوده طبیعی در آزمایش FBS

 محدوده نرمال: کمتر از ۹۹ (mg/dL)

محدوده نرمال برای افراد دیابتی: بین ۸۰ تا ۱۳۰ (mg/dL)

اگر نتایج آزمایش در بازه تعریف شده قرار داشته باشد به این معنی است که سطح قند خون شما طبیعی است. گاهی برای تایید آزمایش، ممکن است پزشک تکرار آزمایش را تجویز نماید. افراد می‌توانند پس از دریافت جواب آزمایش، برای آگاهی بیشتر، سؤالاتی پیرامون آزمایش از پزشک خود بپرسند:

– اینکه آیا آزمایشات بیشتری لازم خواهد بود یا نه؟

– چه سبک زندگی، رژیم غذایی یا تغییرات دیگری برای ارتقای سلامتی مورد نیاز است؟

نتایج غیر طبیعی آزمایش FBS

در نتایج آزمایش قند خون ناشتا یا همان FBS، نتایج غیرطبیعی بیانگر پیش دیابت یا دیابتی بودن فرد است: محدوده گلوکز خون ۱۰۰-‍۱۲۵ (mg/dL) به عنوان پیش دیابت و  بالای ۱۲۶ (mg/dL) به عنوان دیابت محسوب می‌شود. سطح گلوکز خون بالا همیشه به معنای دیابت نیست اما در هر حال سطح گلوکز خون باید کنترل شود تا از آسیب به اندام‌ها و اعصاب جلوگیری شود و خطر حملات قلبی و سکته کاهش پیدا کند. از سایر علل احتمالی اختلال گلوکز خون می‌توان موارد زیر را نام برد:

– فرد در محدوده پیش دیابت قرار دارد که در صورت کنترل نشدن تبدیل به دیابت می‌شود.

– وی مبتلا به دیابت است.

– بیمار از پیش مبتلا به دیابت بوده اما انسولین یا داروی تجویز شده را به درستی مصرف نکرده است و یا داروی وی به اندازه کافی در کنترل دیابت موثر نبوده است.

– بیمار از رژیم غذایی دیابتی پیروی نکرده است.

– بیمار مبتلا به بیماری‌های کلیوی یا کبدی است.

– پانکراس فرد دچار التهاب است.

– بدن بیمار در اثر بیماری، عفونت یا جراحت تحت فشار است.

– بیمار داروهایی مانند داروهای استروئیدیی (پردنیزون) مصرف می‌کند که باعث بالا رفتن قند خون شده است.

در موارد نادر، سطوح بالای گلوکز خون می‌تواند ناشی از یک اختلال هورمونی به نام آکرومگالی یا سندرم کوشینگ باشد و زمانی رخ می‌دهد که بدن بیش از حد کورتیزول تولید می‌کند.

 عوامل زیر از علت‌های احتمالی ابتلای یک فرد به هیپوگلیسمی (سطح قند خون کمتر از حد طبیعی) است:

– فرد انسولین یا سایر داروهای تجویز شده برای کنترل دیابت را بیش از حد نیاز مصرف کرده است.

– داروهای دیابتی مصرف شده، اما در وعده‌های غذای گلوکز کافی به بدن نرسیده است. 

– غدد تیروئید، هیپوفیز یا آدرنال او دچار اختلال عملکرد هستند.

– احتمال بیماری‌های کبدی وجود دارد.

– ممکن است فرد دچار سوء هاضمه باشد.

– رژیم غذایی او قادر نیست مواد مغذی مورد نیاز بدن را تامین کند.

* غده هیپوفیز بیمار کم کار است.

* فرد مبتلا به هیپوتیروئیدیسم است و به میزان کافی هورمون‌های تیروئیدی در بدن او وجود ندارد.

* فرد به بیماری آدیسون است.

* سوء مصرف الکل باعث آسیب به کبد و اختلالات گلوکز می‌شود.

* بیماری کلیوی نیز می‌توانند یکی از عوامل هیپوگلیسمی باشند.

هومکا و آزمایش FBS

یکی از خدمات نوین و خلاقانه حوزه سلامت که اخیرا ابداع شده است و در مدت کوتاهی بسیار محبوب و پرطرفدار شده است خدمات آزمایش در منزل هستند که بستری را فراهم ساخته‌اند تا بدون نیاز به خروج از منزل، آزمایشاتی که پزشک نسخه کرده است یا آزمایشاتی که خود مدنظر دارید در سریع ترین زمان ممکن انجام شود. شاید این سوال به ذهن شما برسد که مگر چنین چیزی شدنی است؟ بله در حاضر روزانه صدها نفر آزمایشات پزشکی خود را از طریق خدمات آزمایش در منزل هومکا سفارش می‌دهند. هومکا یک مجموعه ارائه دهنده خدمات آزمایش در منزل است که تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حال فعالیت است. با بهره مندی از خدمات آزمایش در منزل هومکا قادر خواهید تقریبا تمام آزمایشات از جمله آزمایش FBS را درخواست دهید. بدین منظور به وبسایت هومکا به آدرس www.homeca.ir  مراجعه کرده یا اینکه از طریق شماره تلفن ۰۲۱67371، اقدام کنید. بهتر است بدانید که خدمات مجموعه هومکا در سراسر استان تهران، شهر کرج، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز و رشت قابل دسترسی است.